آزمايش الهى

 «أم حسبتم أن تدخلوا الجنّة و لمّا يأتكم مثل الّذين خلوا من قبلكم مسّتهم البأساء والضّرّاء و زلزلوا حتّى يقول الرّسول و الّذين ءَامنوا معه متى نصر اللّه ألا إنّ نصر اللّه قريب»(209)
 از آيه‏ى شريفه‏ى فوق نكاتى استفاده مى‏شود:

  - اين پندار و تفكر باطل در ميان مؤمنان وجود دارد كه چون طرفدار حق هستند، لازم است بدون تحمل رنج و درد به اهداف اجتماعى خود و سعادت ابدى برسند، و قرآن كريم اين تفكر را رد مى‏كند و مى‏فرمايد: در صورتى ايمان عامل سعادت است كه انسان در برابر سختى‏ها و آزمايش‏هاى الهى صبر و پايدارى داشته باشد؛ «أم حسبتم أن تدخلوا الجنّة و لمّا يعلم اللّه الّذين جاهدوا منكم و يعلم الصّابرين».(210)

  - امتحان الهى براى كشف امرى بر خداوند نيست. زيرا چيزى بر خداوند پوشيده نيست تا به واسطه‏ى امتحان كشف شود، بلكه او «علاّم الغيوب» و «عالم السرّ و الخفيّات» است و حكمت امتحان دو چيز است:

  الف - بر شخص ممتحَن معلوم مى‏شود كه حقيقتاً داراى چه صفاتى است و دعاوى او تا چه حد مقرون به حقيقت است. زيرا چه بسا بر خود انسان امر مشتبه مى‏شود و فكر مى‏كند داراى مراتب عاليه از ايمان و ملكات فاضله است، ولى هنگامى كه امتحان پيش مى‏آيد، چه بسا خلاف آن ظاهر مى‏شود.
 ب - بر ديگران نيز موقعيّت و مرتبه‏ى اين شخص معلوم مى‏گردد كه اگر مورد عنايتى واقع شود يا معذّب به عذابى گردد، بدانند كه به جا و سزاوار بوده است.(211)

 - سؤال: گفتن «متى نصراللّه» چگونه با علم و يقين پيامبر به نصرت الهى سازگار است؟

  پاسخ: روشن است كه پيامبر اكرم‏صلى الله عليه وآله اذيت و آزار فراوانى از ناحيه‏ى دشمنان به او رسيد؛ به اندازه‏اى كه قرآن كريم گاهى به او تسليت مى‏دهد و مى‏فرمايد: «و لقد نعلم انّك يضيق صدرك بما يقولون لعلّك باخع نفسك ألاّ يكونوا مؤمنين». بنا بر اين، گاهى پيامبر از كلماتى كه دشمنان به او مى‏گفتند، دلتنگ مى‏شد و يقين داشت كه نصرت الهى شامل حال او مى‏شود، ليكن نمى‏دانست در چه زمانى خدا او را يارى مى‏كند و هيچ مانعى ندارد كه پيامبر براى دانستن زمان نصرت الهى اين سخن «متى نصراللّه» را بگويد.(212)

 - امتحان الهى به فراق فرزند

  خداوند گاهى پدر را مبتلا به فراق فرزند مى‏كند، مانند حضرت يعقوب‏عليه السلام كه مدتى در فراق فرزندش يوسف به سر برد و حزن و غم و اندوه خويش را به خداوند بازگو كرد؛ «قال انما أشكو بثّى و حزنى الى اللّه»(213)و گاهى مادر را به فراق فرزند مبتلا مى‏سازد، مانند مادر موسى‏عليه السلام كه او نيز در فراق فرزندش و به دريا انداختن او محزون بود كه خداوند بشارت برگرداندن فرزندش را به او داد؛ «فاذا خفت عليه فألقيه فى اليمّ و لا تخافى و لا تحزنى انّا رادّوه إليك».(214)
 - مال و فرزند از ديدگاه قرآن‏

 قرآن كريم مال و فرزند را به نحو «موجبه‏ى كليه» ابزار آزمون الهى معرفى مى‏كند؛ «إنّما أموالكم و أولادكم فتنة»(215)و گاهى به نحو «موجبه‏ى جزئيّه» مى‏فرمايد: برخى همسران و فرزندان دشمن انسان هستند؛ «يا أيّها الّذين ءَامنوا انّ من أزواجكم و أولادكم عدوّاً لكم فأحذروهم».(216)
 شايان توجه است كه آزمون بودن مال و فرزند را به صورت كلّى مطرح فرمود و دشمن بودن همسران و فرزندان را به صورت جزئى. زيرا هر مال و فرزندى وسيله‏ى امتحان است، ولى هر همسر و فرزندى دشمن نيست.(217)